काठमाडौँ । साहित्यकार लीलबहादुर क्षेत्रीको ९२ वर्षको उमेरमा गएराती भारतको गुवाहाटीमा निधन भएको छ । नेपाली भाषी साहित्यकार क्षेत्री भारतको आसामका स्थायी बासिन्दा हुन् ।
उपन्यासकारका रुपमा छवि बनाएका उनको ‘बसाइँ’ उपन्यास चर्चित छ । ‘बसाइँ’ नेपाली साहित्यकार लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको ‘मुनामदन’ पछि धेरै पटक प्रकाशित हुने कृतिमा पर्दछ । क्षेत्रीको ‘अतृप्त’ उपन्यास पनि उत्तिक्कै चर्चित छ ।
साहित्यकार क्षेत्री वर्ष २०७८ मा भारत सरकारबाट नागरिकलाई प्रदान गरिने चौथो उच्च सम्मान पद्मश्री पुरस्कारले सम्मानित भएका छन् । यस्तै, भारतीय साहित्यलाई प्रदान गरिने सर्वोच्च पुरस्कार साहित्य अकादमी पुरस्कार र नेपालको मदन पुरस्कार गुठीबाट प्रदान गरिने जगदम्बाश्री पुरस्कार जस्ता पुरस्कारबाट सम्मानित भइसकेका थिए ।
उनलाई शिक्षा र साहित्य विधामा पद्मश्री पुरस्कार प्रदान गरिएको हो । उनको आजीविकाको क्षेत्र अध्यापन र रुचिको क्षेत्र साहित्य लेखन हो । उनले शिक्षा क्षेत्रमा लामो समय सेवा गरेका छन् । उनलाई प्रसिद्धि दिलाउने काम भने साहित्यले गरेको हो । अहिले उनका कृति अन्य भाषामा समेत अनुवाद भएका छन् ।
उनको ‘बसाइँ’ उपन्यास लन्डन विश्वविद्यालयको प्रोफेसर माइकल हटले अनुवाद गरी कोलम्बिया युनिभर्सिटी प्रेस, न्युयोर्कबाट प्रकाशित गरेका छन् । त्यसका साथै त्यस उपन्यासको अनुवाद असमिया, हिन्दी, चिनियाँ, थारू भाषामा पनि भएको छ । त्यसले क्षेत्रीलाई अन्तर्राष्ट्रिय लेखकका रूपमा उभ्याएको छ । त्यसैले उनले यो पुरस्कार पाउनुमा साहित्य लेखनको नै मुख्य भूमिका रहेको देखिन्छ ।
साहित्यकार क्षेत्री सन् १९३३ मार्च १ मा भारतको आसामको गुवाहटीमा जन्मिएका हुन् । क्षेत्रीले नेपाली, बंगाली, हिन्दी र अंग्रेजी साहित्यको अध्ययन गरेका थिए । अर्थशास्त्रमा स्नातकोत्तर र त्यसै विषयका प्राध्यापक उनले नेपाली साहित्य सिर्जनामा महत्वपूर्ण योगदना गरेका छन् ।
आठ कक्षामा पढ्दा सन् १९४९ जनवरी १ मा ‘शिवस्तुति’ शीर्षकको कविता प्रकाशित गरेर साहित्ययात्राको औपचारिक यात्रा आरम्भ गरेका क्षेत्रीले विभिन्न विधामा कलम चलाएका थिए । उनका ‘बसाइँ’ (२०१४), ‘अतृप्त’ (२०२६), ‘ब्रह्मपुत्रको छेउछाउ’ (२०४३) र ‘प्रतिध्वनिहरू-विस्मृतिका’ (२०६१ उपन्यास) ‘तीन दशक बीस अभिव्यक्ति’ (सन् १९८३) र ‘लीलबहादुर क्षेत्रीका कथाहरू’ (सन् १९९७) कथासंग्रह ‘दोबाटो’ (सन् १९६७) नाटक तथा विभिन्न पत्रपत्रिकामा एकांकी नाटक र निबन्धहरू प्रकाशित छन् ।
